اضطراب به معنای واکنش فرد در مقابل یک موقعیت تهدیدآمیز، یعنی موقعیتی که در آن فرد توانایی مهار محرکهای بیرونی یا درونی را ندارد، است. اضطراب یک حالت احساسی-هیجانیست که از خصوصیات برجستهٔ آن، ایجاد حالت بیقراری و دلواپسی است که با اتفاقات زمانی و شرایط مکانی تناسب ندارد. اگر اضطراب عکسالعمل نسبت به شرایط زمانی و مکانی باشد نه تنها بیماری نبوده، بلکه ممکن است سازنده باشد؛ مانند دلهرهٔ امتحان و یا اضطراب برای رسیدن به فرودگاه و… .
برخی از علائم اضطراب عبارتند از:
لرزش و ناپایدار بودن پاها، مشکلات تنفسی، تپش قلب، درد و احساس فشار در سینه، احساس خفگی، اختلالات جنسی، احساس داغ شدن، حالت تهوع، اسهال، سردرد و دردهای همراه آن، تنفس عمیق و سریع، احساس خستگی یا ضعف، سرگیجه، بیحسی و یا سوزن سوزن شدن دستها و یا پاها، کابوسهای شبانه، احساس هراس، ترس و تشویش و … .
اضطراب میتواند ناشی از یک وضعیت روحی-اجتماعی، فیزیکی، زیستشناختی، اختلالات طبی، اثرات جانبی داروها و یا ترکیبی از این موارد باشد. هنر یک پزشک در این است که اضطراب شما را در مجموعهای از این عوامل تشخیص دهد.
راههای پیشگیری از اضطراب:
برای جلوگيری از اضطراب راههای مختلفی وجود دارند. میتوان موارد زير را مثال زد:
- رژيم غذايی سالم
استفاده ازغذاهای متنوع و حاوی انواع مواد لازم به ميزان متعادل در حفظ سلامت بدن نقش اساسی دارد.
- فعاليت بدنی بهطور منظم
ورزش کردن بهخصوص بهشکل منظم يکی از راههای پيشگيری و درمان اضطراب است. پيادهروی تند و سريع به مدت ۴۰ دقيقه ميزان اضطراب را بهطور متوسط تا ۱۴ درصد کاهش میدهد. بهعلاوه، ورزش کردن باعث بالا رفتن کارايی دستگاه تنفسی و گردش خون، حفظ تعادل وزن و شادابی فرد میشود. ورزشهايی نيز چون یوگا باعث افزايش آرامش میشوند و در جلوگيری از اضطراب بسيار مفيدند.
- افزايش اعتمادبهنفس
اعتمادبهنفس بالا باعث میشود تا بدن بتواند از حداکثر نيروی خود برای مقابله با استرس استفاده کند.
- عدم گوشهنشينی و اجتماعی بودن
هنگامی که افراد دچار فشار روانی میشوند، بهطور غريزی از صحنهٔ عمل و اجتماع کنارکشيده و به گوشهای پناه میبرند، درحالیکه گوشهگيری باعث تشديد استرس میشود. ارتباط با افراد و دوستان، بهخصوص کودکان که میتوانند فرد را به خنده وادارند، باعث از ياد رفتن نگرانی حتی برای مدتی کوتاه میشود.
- حمايت اجتماعی
وجود حمايت اجتماعی در زندگی هر فرد باعث میشود تا او در مقابل بحرانهای زندگی برای دفاع از خود سپری داشته باشد که به آن تکيه کند. حمايت اجتماعی، احساس امنيت و اعتمادبهنفس را افزايش میدهد و فرد را در مقابل استرس و فشار روانی مقاوم تر میسازد.
- انديشيدن به زمان حال
انديشيدن به زمان حال و کنار گذاشتن رؤياها و آرزوها برای موقعيتهای مناسبتر آرامش ذهنی را افزايش میدهد. همچنين مشغول کردن ذهن به کاری که در حال انجام است و فکر نکردن به زمينههای اضطرابزای آن بسيار مؤثر است.
- کسب اطلاعات در مورد شرايط تنشزا
بیاطلاعی از موقعيت فشارآور باعث استرس و اضطراب بيشتری در افراد میشود. کسب آگاهی و اطلاع از شرايط و مواردی که فرد با آنها مواجه خواهد شد، سبب میشود که کمتر دچار نگرانی و دلواپسی شود. بهطور مثال در جريان گذاشتن بيماران از نحوهٔ عمل و دردهای پس از آن باعث میشود تا آنان کمتر دچار اضطراب شوند.
- خنديدن
خنده از سالمترین راههای جلوگيری از فشار روانی است. به هنگام خنده هورمونی ضد درد (که باعث احساس خوشی و سلامتی در شخص میشود) در مغز آزاد میشود و ميزان هورمونهای استرسزا در خون پايين میآید.
- ابراز هيجان بر روی کاغذ
نوشتن سادهٔ هيجانات و احساسات بر روی کاغذ موجب تسکين فشارهای روانی ناشی از رويدادهايی چون از دست دادن شغل، مشکلات خانوادگی و … میشود.
درمان اضطراب:
دو درمان اصلی برای اختلالات اضطراب رفتاردرمانی (رواندرمانی) و درمان دارویی بوده و معمولاً بیشترین تأثیر را ترکیب هردوی این درمانها در پی دارد. برای یافتن بهترین شیوهٔ درمان برای شما ممکن است پزشک مجبور به آزمایش چندین شیوهٔ درمانی برروی شما گردد.
رواندرمانی
این نوع درمان که به رفتاردرمانی و یا مشاورهٔ روانی معروف است شامل صحبت با یک روانشناس و یا روانپزشک برای کمک به شما در کاهش اضطرابتان میشود.
درمان شناختی-رفتاری یکی از موثرترین شکلهای رواندرمانی برای درمان اختلالات اضطرابی است. در طی این درمان شما میتوانید فعالیتهایی که به دلیل اضطراب رها کردهاید را دوباره شروع کنید و کمکم اضطرابتان شروع به بهبود میکند.
درمان دارویی
پزشکان از داروهای ضدافسردگی و کاهشدهنده اضطراب برای درمان این مشکل استفاده میکنند.
درمان خانگی اضطراب
هرچند بیشتر افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی برای درمان و کنترل مشکل نیاز به رواندرمانی و دارو دارند، تغییرات در سبک زندگی نیز میتواند برای آنها مفید و سودمند باشد. این تغییرات شامل: عبادت و رابطهٔ معنوی، افزایش فعالیت جسمانی و ورزش، اجتناب از مصرف الکل و موادمخدر، ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین و یا عدم مصرف آن، استفاده از تکنیکهای آرامسازی (Relaxation) همچون مدیتیشن و یوگا، خواب کافی و آرامشبخش، رژیم غذایی سالم و مناسب است.