سبد خرید شما خالی است.
چرا همیشه در روابط از من سوءاستفاده می‌شود؟
آیا تا به حال این فکر به ذهنتان خطور کرده که چرا همیشه در روابطتان مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرید؟ چرا افراد به احساسات، زمان و حتی منابع شما بی‌اعتنایی می‌کنند؟ پاسخ این سوال می‌تواند در طرحواره‌های ذهنی شما نهفته باشد. در این مقاله به بررسی مفهوم طرحواره‌های یانگ و نقش آن‌ها در ایجاد روابط ناسالم می‌پردازیم و در پایان به اهمیت جلسات روان‌درمانی در تغییر این الگوها اشاره خواهیم کرد.
طرحواره (Schema) چیست؟
طرحواره‌ها الگوهای فکری، احساسی و رفتاری هستند که در کودکی شکل می‌گیرند و در بزرگسالی بر نحوه درک و واکنش ما به زندگی و روابط تأثیر می‌گذارند. طرحواره‌ها به نوعی «عینک ذهنی» ما هستند که از طریق آن‌ها دنیا را می‌بینیم.
جفری یانگ، روان‌شناس برجسته، مفهوم طرحواره‌درمانی را معرفی کرد و ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه را تعریف کرد که می‌توانند منجر به مشکلات عاطفی و روابط ناسالم شوند.
طرحواره‌های مرتبط با سوءاستفاده در روابط
برخی از طرحواره‌های یانگ می‌توانند باعث شوند که افراد به طور ناخودآگاه در روابطشان مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. در ادامه به مهم‌ترین این طرحواره‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. طرحواره رهاشدگی (Abandonment)
افرادی که این طرحواره را دارند، دائماً از ترک شدن یا از دست دادن عزیزانشان می‌ترسند. این افراد ممکن است در روابطشان بیش از حد وابسته شوند یا به کسانی که رفتارهای نادرست دارند، فرصت‌های مجدد بدهند تا از تنها ماندن اجتناب کنند.
۲. طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری (Mistrust/Abuse)
این طرحواره به باور این‌که دیگران قصد سوءاستفاده، فریب یا آسیب رساندن دارند اشاره می‌کند. افرادی که این طرحواره را دارند، اغلب به دیگران بی‌اعتمادند و ممکن است ناخواسته جذب روابط ناسالم شوند، زیرا رفتار سوءاستفاده‌گرانه برایشان آشنا به نظر می‌رسد.
۳. طرحواره ایثار (Self-Sacrifice)
این طرحواره باعث می‌شود که فرد نیازهای خود را نادیده بگیرد و برای جلب محبت دیگران به طور مداوم فداکاری کند. چنین افرادی در روابطی قرار می‌گیرند که طرف مقابل از آن‌ها سوءاستفاده می‌کند و از احساس گناهشان برای کسب منافع شخصی بهره می‌برد.
۴. طرحواره وابستگی/بی‌کفایتی (Dependence/Incompetence)
کسانی که این طرحواره را دارند، احساس می‌کنند نمی‌توانند بدون حمایت دیگران از عهده زندگی برآیند. این افراد معمولاً در روابط وابسته می‌شوند و ممکن است سوءاستفاده‌های عاطفی یا مالی را تحمل کنند چون می‌ترسند که تنها بمانند.
۵. طرحواره اطاعت (Subjugation)
فردی که این طرحواره را دارد، اغلب برای جلوگیری از درگیری یا طرد شدن، نیازهای خود را سرکوب می‌کند. چنین افرادی اجازه می‌دهند دیگران آن‌ها را کنترل کنند و در نهایت در روابط سوءاستفاده‌گرانه گیر می‌افتند.
۶. طرحواره بی‌ارزشی/شرم (Defectiveness/Shame)
احساس بی‌ارزشی و شرم می‌تواند باعث شود که فرد فکر کند لیاقت عشق و احترام را ندارد. در نتیجه، ممکن است روابط ناسالم را تحمل کند چون باور دارد که بهتر از این نصیبش نخواهد شد.
چرا طرحواره‌ها در روابط فعال می‌شوند؟
طرحواره‌ها در مواجهه با شرایطی که مشابه تجربیات کودکی ماست، فعال می‌شوند. به همین دلیل است که ممکن است بارها و بارها در روابط مشابهی گرفتار شویم. ذهن ما به طور ناخودآگاه به دنبال تکرار تجربیات گذشته است، حتی اگر آن‌ها دردناک باشند.
چگونه طرحواره‌ها را تغییر دهیم؟
خوشبختانه، طرحواره‌ها قابل تغییر هستند. برای این کار می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
۱. شناخت طرحواره‌ها
اولین قدم، شناخت طرحواره‌های خود و آگاهی از تأثیر آن‌ها بر زندگی و روابط است. وقتی طرحواره‌های خود را بشناسید، می‌توانید الگوهای رفتاری ناسالم را بهتر تشخیص دهید.
۲. چالش با باورهای ناکارآمد
باورهای منفی و ناسالمی که از طرحواره‌ها ناشی می‌شوند، باید به چالش کشیده شوند. این کار با کمک یک روان‌شناس امکان‌پذیر است.
۳. یادگیری مهارت‌های جدید
یادگیری مهارت‌های ارتباطی سالم و تقویت عزت نفس می‌تواند به بهبود روابط و جلوگیری از سوءاستفاده کمک کند.
۴. شرکت در جلسات روان‌درمانی
روان‌درمانی، به‌ویژه طرحواره‌درمانی، می‌تواند به شما کمک کند تا طرحواره‌های ناسازگار خود را تغییر داده و روابط سالم‌تری ایجاد کنید.
نقش جلسات روان‌درمانی در تغییر طرحواره‌ها
جلسات روان‌درمانی به شما کمک می‌کنند تا طرحواره‌های ناسالم خود را شناسایی کنید و رفتارهای خودکار و الگوهای تکراری را تغییر دهید.