سبد خرید شما خالی است.
مهاجرت میتواند همانند یک زلزلهی روانی عمل کند؛ فرد در چند ماه اول با تنهایی، نداشتن حمایت اجتماعی، فشارهای مالی، تفاوتهای زبانی، تفاوتهای فرهنگی و بازتعریف هویت روبهرو میشود و این دقیقاً همان شرایطی است که طرحوارههای ناسازگار اولیه را فعال میکند. طرحوارههای ناسازگار تا وقتی شرایط آرام است، پنهان میمانند؛ اما اضطراب ناشی از مهاجرت، آنها را دوباره فعال میکند؛ بهویژه در روابط عاطفی.
چرا مهاجرت طرحوارههای ناسازگار را در رابطه فعال یا تشدید میکند؟
۱) کاهش حمایت اجتماعی، افزایش آسیبپذیری هیجانی
وقتی خانواده، دوستان و سیستم حمایتی از دست میرود، سیستم دلبستگی فرد حساستر و واکنشپذیرتر میشود. در این حالت طرحوارههایی مثل رهاشدگی، بیاعتمادی، محرومیت هیجانی بهسرعت فعال میشوند.
۲) تنهایی مزمن و فشارهای روزمره
احساس تنها بودن در کشور جدید، حتی در روابط سالم نیز باعث تفسیرهای فاجعهآمیز میشود:
«اگر پارتنرم کمی دیر جوابم را داد یعنی میخواهد رهایم کند.»
«اگر به قرارمان نرسید یعنی دیگر مرا نمیخواهد.»
۳) تفاوتهای فرهنگی
ارزشهای فرهنگی متفاوت ممکن است دقیقاً نقطه ضعفهای روانی فرد را تحت فشار بگذارند؛ مثلاً مهاجری که تله نقص و شرم دارد، در جامعهای بسیار قاطع و فردگرا، احساس ناکافی بودن میکند.
۴) استرس مالی و شغلی
این عامل، طرحواره معیارهای سختگیرانه، اطاعت و وابستگی را تشدید میکند. فرد ممکن است برای ادامه زندگی، از نیازهای خود بگذرد و رابطه را با وجود فشارهای زیاد ادامه دهد.
چطور طرحواره های ناسازگار، در روابط مهاجران فعال میشوند؟
بازسازی زمانی رخ میدهد که فرد در موقعیت جدید همان الگوهای آشنا اما ناسالم گذشته را دوباره تجربه کند.
۱) وجود طرحواره، ایجاد رفتار، فعالشدن در هنگام مهاجرت
مثلاً فردی که تله بیاعتمادی دارد در کشور جدید احساس ناامنی بیشتری میکند؛ کنترلگری او بیشتر میشود و در نهایت شریک عاطفیاش خسته شده و فاصله میگیرد سپس فرد با خود میگوید: دیدی حق داشتم؟ هیچکس قابل اعتماد نیست.
۲) تفاوت در زبان و فرهنگ در رابطه
اختلاف فرهنگی باعث سوءبرداشتهای بیشتر میشود و اثر طرحوارههای ناسازگار را تشدید میکند.
۳) کاهش تنظیم هیجان
وقتی فرد در کشور جدید مهارتهای کنترل هیجان کمتری دارد، هیجاناتش با شدت بیشتری بروز میکند و طرحوارهها زودتر فعال میشوند.
رایجترین طرحوارههای ناسازگار در روابط عاطفی مهاجران
۱) طرحواره رهاشدگی
این طرحواره در مهاجرت شدیدتر میشود؛ زیرا هر تغییر کوچک در رفتار شریک عاطفی، به «ترک شدن» تفسیر میشود.
۲) طرحواره بیاعتمادی
تجربه غربت، حس «نگهداری خود» را افزایش میدهد؛ یعنی فرد گارد بیشتری میگیرد و در نتیجه دچار حساسیت شدید به نیتها، سوءتفاهم و شک و تردید میشود.
۳) طرحواره محرومیت هیجانی
فاصله از خانواده، زبان دوم و خستگی مزمن، به فرد احساس درک نشدن میدهد و رابطه تبدیل میشود به گلایههای پیدرپی ناشی از بیتوجهی.
۴) طرحواره نقص/شرم
اگر شریک عاطفیِ فرد در تماس با جامعهی جدید موفقتر عمل کند؛ او درگیر احساس ناکافی بودن، مقایسه و خودکمبینی میشود.
۵) طرحواره وابستگی/بیکفایتی
مهاجرت نیاز به اتکا به دیگری را افزایش میدهد؛ این وابستگی ممکن است رابطه را تحت فشار بگذارد.
۶) طرحواره اطاعت
فرد به دلیل ترس از تنهایی و بیپناهی، نیازهای خود را قربانی میکند.
۷) طرحواره معیارهای سختگیرانه
مهاجران معمولاً برای جبران خودکمبینیهای بعد از مهاجرت، بیش از حد تلاش میکنند؛ این مسئله رابطه را پرتنش میکند.
۸) طرحواره استحقاق/ بزرگمنشی
در برخی مهاجران، احساس خاص بودن یا حقطلبی بیشتر میشود، مخصوصاً زمانی که انتظار دارند شریک عاطفیشان، رابطه و تمام سختیهای مهاجرت را مدیریت کند.
چطور در مهاجرت از فعالشدن طرحوارههای ناسازگار پیشگیری کنیم؟
۱) شناخت طرحوارههای فعال با کمک درمان روانشناختی
رواندرمانی کمک میکند:
– فرد بفهمد کدام طرحوارهها در مهاجرت فعالتر شدهاند؟
– کدام موقعیتها این طرحوارهها را تحریک میکنند؟
– چگونه در رابطه به شکل چرخه تکرارشونده ظاهر میشوند؟
این آگاهی، نقطهای است که در آن چرخههای تکرارشونده قدرت خود را از دست میدهند.
۲) یادگیری تنظیم هیجان در محیط جدید
در مهاجرت، هیجانها شدیدتر و بیثباتتر میشوند.
درمانگر به فرد یاد میدهد:
– چطور در لحظه، توقف ایجاد کند
– چگونه هیجانهای شدید را آرام کند
– چطور دریافتهای ناشی از طرحوارههایش را از واقعیت تفکیک کند
این مهارتها، اساس جلوگیری از فعالشدن الگوهای ناسازگارند.
۳) اصلاح شیوههای ارتباطی در رابطه
درمان زوجی یا فردی کمک میکند:
– نیازها به شیوهای ایمن بیان شوند
– رفتارهای ناشی از ترس (مثل کنترل، اجتناب، وابستگی) شناسایی شوند
– رابطه از واکنشهای طرحوارهای به سمت پاسخهای بالغ هدایت شود
بسیاری از زوجهای مهاجر گزارش میدهند که طی چند جلسه درمان، تکرار الگوی دعواها و سوءتفاهمهایشان بهطور چشمگیری کاهش یافته است.
۴) بازسازی طرحوارهها از طریق تجربه رابطه درمانی
درمان، فضایی فراهم میکند که فرد برای اولین بار بتواند:
– نیازهای هیجانیاش را بدون ترس بیان کند
– تجربه امنی از شنیدهشدن داشته باشد
– تصویری جدید و ایمن از رابطه بسازد
۵) کمک به تنظیم نقشها و مرزها در مهاجرت
در مهاجرت، مرزهای شخصی و رابطهای خیلی سریع مخدوش میشوند؛
درمان کمک میکند مرزهای سالم دوباره ساخته شوند؛ یک رابطه سالم حاصل مرزبندی آگاهانه است.
جمعبندی
مهاجرت، باعث یک فشار چندبعدی بر روان انسان است و دقیقاً همان جایی است که طرحوارههای ناسازگار بیشترین فرصت فعالشدن را پیدا میکنند؛ اما با آگاهی، انجام تمرینات تنظیم هیجان و کار زوجدرمانی میتوان این چرخه را متوقف کرد و حتی مهاجرت را به فرصتی برای بازسازی طرحوارهها و هویت جدید تبدیل کرد.
اگر تکرار چرخههای ناسازگار در رابطه شما احساس میشود، گفتوگو با یک درمانگر متخصص در حوزه مهاجرت و طرحوارهدرمانی میتواند مسیر را تغییر دهد. مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره آرمانا با حضور روانشناسان متخصص و حاذق در کنار شماست تا مسیر بهبودی را طی کنید.